Hafize Şahin
Selçuk Üniversitesi, Spor Bilimleri Fakültesi, Antrenörlük Eğitimi Bölümü, Konya
1.GİRİŞ
Günümüzde spor, insan hayatının bütün dönemlerinde önemli bir yere sahiptir. Çocukluk döneminde başlayıp bütün bir yaşam boyunca düzenli olarak yapılan sportif egzersizler, fiziksel yapının gelişiminin yanında, kişilik ve ruh sağlığı içinde oldukça önem taşır (İbiş ve ark 2004, Kürkçü ve ark 2010).
Engelli spor branşlarından birisi olan halter branşı Paralimpik başlangıcını Tokyo 1964’te yapmış olmasına rağmen, 1984 yılına kadar Paralimpik bir spor olarak Oyunlara dahil olmamıştır. Başlangıçta halter sporu yalnızca omurilik hasarı bulunan erkek sporcuları dahil ederken sonraki yıllar içerisinde diğer engelli gruplarını da içermeye başlamıştır. Halter, katılımcılar bazında Paralimpik hareketlerin en hızlı büyüyen sporudur ve şu anda yaklaşık olarak 100 ülkede oynanmaktadır(IPC 2022).
Kas–sinir-iskelet sistemini ilgilendiren hastalık ve yaralanmaların yol açtığı kayıplara bağlı olarak bedensel işlevlerini çeşitli nedenlerle kaybeden, sosyal ve toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük ihtiyaçlarını karşılamada güçlük çeken, bakım, rehabilitasyon, korunma ve danışmanlık hizmetlerine ihtiyaç duyan bireylere bedensel engelli bireyler denir. Vücut yapısındaki fonksiyonel bozukluluklar, yaşadığı çevrenin yetersizliği ve yaşadığı durumdan dolayı engelli bireyin psikoemosyonel durumu sosyal katılımını kısıtlar (Altun 2010).
Engelli bireylerde sosyal yaşama katılımlarının artmasında sporun önemli bir yeri vardır. Spor yapmanın engelli bireylerde, kişinin kendi farklı kimlik ve rollerini keşfetmesi, kendi algılayışını değiştirme fırsatı sunması, benlik imajını geliştirmesi ve stresle başa çıkması konusunda yardımcı olur (Altun 2010). Çalışmanın amacı; bedensel engelli bireylerde sporun yaşam kalitesi üzerine etkilerini araştırmak, spora katılımı etkileyen faktörleri değerlendirmek ve yapılacak olan çalışmalara katkıda bulunmaktır.
ABSTRACT
The death sport has an important place in all periods of human life. Sports exercises that are done regularly throughout a lifetime in childhood are very important for personality and mental health as well as physical reproduction (İbiş et al 2004, Kürkçü et al 2010). Although weightlifting, one of the disabled sports branches, made its Paralympic debut in Tokyo 1964, it was not included in the Games as a Paralympic sport until 1984. At the beginning, weightlifting included only male athletes with spinal cord organs, but in the following years it started to include other disabled groups. Weightlifting is the fastest growing sport in the Paralympics by user and is currently played in approximately 100 countries (IPC 2022). Those who give various examples from those who live due to the losses caused by diseases and injuries in the musculoskeletal areas are called disabled according to the children who need coercion, care, protection, protection and care services in order to adapt to social and social life and meet their daily needs. The psychoemotional state of the disabled person restricts social participation due to functional disorders in his body structure, the needs of the environment he lives in, and the expenditures he lives in (Altun 2010). Sports have an important place in the couples of disabled individuals to participate in social life. Doing sports helps people with disabilities to discover their different identities and roles, to change their own perception, to improve their self-image and to cope with stress (Altun 2010). Purpose of the study; It is to research the sport to have on the quality of life in the animals with disabilities, to reproduce after going to the sport and to spread the possible ones.
Anahtar Kelimeler Key Words
Engellilik, engelli spor, halter disability, disabled sport, powerlifting
2.ENGELLİLİK
Dünya Sağlık Örgütü engelliliği “bir yetersizlik veya özür nedeni ile yaşa, cinsiyete, sosyal ve kültürel faktörlere bağlı olarak kişiden beklenen rollerin kısıtlanması veya yerine getirilememesi hali” olarak açıklarken, engelliliği “sakatlık” olarak tanımlayan BM’ye göre ise engelli “kişisel ve sosyal yaşantısında kendi kendine yapması gereken işleri, bedensel veya ruhsal yeteneklerindeki, kalıtımsal ya da sonradan olma herhangi bir noksanlık sonucu yapamayanlara” denir. Engellilik sebeplerine ve kaynağına bakıldığında farklı biçimlerde karşımıza çıkmaktadır. Doğumla birlikte başlayan engellilik, akraba evliliği, hamilelik döneminde görülen sakatlıklar, aşırı ilaç tüketimi, alkol ve zararlı diğer maddelerin kullanımı, genetik hastalıklar ve iyi gıda tüketiminin olmamasıdır. Bunlar doğumla birlikte ortaya çıkmaktadır. Doğum ve sonrasında oluşan engelliliğe gelince kötü ve yetersiz koşullarda gerçekleştirilen doğumlar, bebeğin oksijensiz kalması, yanlış müdahaleler vb. sebepleri örnek olarak gösterilebiliriz. Doğum sonrasında karşılaşan olaylar ise iş kazası, ev kazaları, trafik kazaları, savaşlar, terör olayları, endüstriyel kazalar, deprem, yaşlılık gibi temel engellilik nedenleri arasında yer almaktır. Tüm bu sebeplere baktığımızda engelliliğin yüzde olarak büyük bir bölümünün alınacak önlemler sayesinde engellenebilir olduğunu görmekteyiz.
3.ENGEL ÇEŞİTLERİ VE ÖZEL EĞİTİM GEREKTİREN GRUBLAR
1.Bedensel engelli
2.Zihinsel engelli
3.İşitme engelli
4.Görme engelli
5.Dil ve konuşma engelli
6.Özel Öğrenme Güçlükleri
7.Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)
8.Otistik Özelliklere Sahip Olanlar
4.ENGELLİLİĞE İLİŞKİN SAYISAL VERİLER
4.1.Dünyada Engellilik
Bugüne kadar yapılan araştırmalar içerisinde yapılan en kapsamlı çalışma Dünya Sağlık Örgütü nün 74 ülkeden 380 akademisyen ve profesyonellerin katılımıyla hazırlanan Dünya Engelli Raporu’nda dünya nüfusunun % 15 inin çeşitli seviye ve türlerde engel ve fonksiyonel kayıplarla mücadele ettiğini göstermiştir.
4.2.Türkiye’de Engellilik
Ülkemizde TÜİK 2002 Türkiye Özürlüler Araştırması’na göre engelli nüfusun normal nüfusa oranı %12.29 olduğu görülmektedir. Ancak bu oran sınıflandırma kriterlerine göre değişiklik göstermektedir. 2011 yılında yapılan engellilik ile ilgili Nüfus ve Konut Araştırması’nda, üç yaş üzeri bireylerde, önemli düzeyde en az bir engeli olan nüfusun oranı % 6.9 olarak tespit edilmiştir (TÜİK 2002). Ülkemizde bedensel engellilerin oranı 2017 yılı istatistik verilerine göre nüfusun tamamına oranla %7 ile engel sınıfları arasında sayıca en yüksek seviyede yer aldığı görülmektedir (Özay 2019).
5.BEDENSEL ENGELLİLİĞİN TANIMI
Doğuştan veya sonradan oluşan kas-iskelet-sinir sistemini ilgilendiren hastalık veya yaralanmaların yol açtığı kayıplara bağlı olarak bedensel yeteneklerini çeşitli derecede kaybeden, toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılamada güçlükleri olan korunma, bakım, rehabilitasyon ve danışmanlık hizmetlerine ihtiyaç duyan bireylere ‘bedensel engelli’ denir (Altun 2010). Bireylerin doğuştan veya sonradan geçirmiş olduğu hastalık ve kazalar sonucunda organların fonksiyonel yetersizliğinden doğan durumdakilere fizyolojik engelli denilmektedir. Hareket bozuklukları, organ ve solunum yetmezlikleri de bu engel türü içerisindedir ( Ünsal 2019).
Dünya nüfusunun %10’unun engelli olduğu söylenmektedir. Bu durum yalnızca engelliler ve aileleri için değil, toplumlar içinde ciddi ekonomik, sosyal, fiziksel ve psikolojik sorunlar oluşturmaktadır. Ülkemizde mevcut kayıt sistemi içerisinde engelli nüfusa yönelik bir kayıt sistemi “Başbakanlık Özürlüler İdaresi” tarafından başlatılmıştır. Engelli ve süreğen hastalığı olan nüfusun toplam nüfus içerisindeki oranı %12.29 olarak tespit edilmiştir. Ortopedik, görme, işitme, dil ve konuşma ile zihinsel engellilerin oranı %2.58 iken süreğen hastalığı olanların oranı ise %9.70 bulunmuştur. Toplam bedensel engelli sayısı 857.631’dir ve bu rakamın %23.91’i doğuştan bedensel engellidir (Altun 2010).
6.BEDENSEL ENGELİN NEDENLERİ VE SINIFLANDIRILMASI
6.1.Doğumsal Bedensel Engelliler
Doğum sırasında var olan fizik hareket sistemi şekil ve fonksiyon bozuklukları olarak tanımlanabilir. Bu engel vücut ve hareket sisteminin hemen her kısmında kendisini ortaya çıkarır (Tatar 2017).
6.2.Bulaşıcı ve Ateşli Hastalıklar
Yeni doğan çocuğun ve çocuklukta veya gençlikte geçirilen çocuk felci, tüberküloz, kemik iliği intihabı, bel kemiği hastalığı, yüksek ateşli hastalıklar, menenjit, tifo ve merkezi sinir sistemini etkileyecek gribal enfeksiyonlardır. Romatizma, kalp ve mafsal, artelit, raşitizim, her çeşit kemik hastalıkları bedensel engele sebep olabilir (Tatar 2017).
6.3.Metabolizma Bozuklukları
Metabolizma bozuklukları sonucu da bedensel engellerin oluştuğu bilinmektedir, bunlarda görülen vitamin eksikliği sonucu oluşan adale bozukluklarıdır. Bu durumda kan uyuşmazlığının da bedensel engele sebep olduğu bilinmektedir. Vücuttaki normal metabolizmayı etkileyen ilaçların alınması annenin kanından beslenen çocuklarda bazı organ eksiklikleri ile doğmasına, çocuklarda normal kemik oluşumuna engel olmakta, kas, adale, eklem bozukluklarına, fazla parmaklı ve noksan parmaklı doğumlara sebep olduğu bilinmektedir (Tatar 2017) .
6.4.Kazalar ve Travmalar
Gelişen, sanayileşen endüstri ve toplum yaşamında her yere makinenin girmesi iş kazalarını artırmaktadır. Sonradan oluşan bedensel engellerin büyük bir bölümü iş ve trafik kazaları sonucunda oluşmaktadır. Savaşlarda alınan yaralar, başta, bel kemiğinde sinirlerde ve adalelerde oluşan yaralanmalar sonucu birçok bedensel engel ortaya çıkmaktadır. Çeşitli sportif faaliyetlerde, aktivitelerde sporun gerekli kurallarına uymama sonucu olarak başta; bel kemiği, omurga, beyincik, sinir ve kas lifleri vb. bir ömür boyu süren bedensel engeller oluşmaktadır (Tatar 2017).
DSÖ’nün elde ettiği verilere göre gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde engel oranı, gelişmemiş ülkelerde ki engel oranına göre düşüktür (Özay 2019).
7. ENGELLİLERDE SPOR
Günümüzde engelli bireylerin yaptığı birçok spor branşı mevcuttur. Halter (Ağırlık kaldırma), masa tenisi, atletizm, judo, atıcılık, badminton, goalball, binicilik, eskrim, bisiklet, futbol, tekerlekli sandalye ragby, yelken, yüzme, tekerlekli sandalye basketbol, tekerlekli sandalye tenis, boccia, okçuluk ve voleybol gibi birçok branş engelliler tarafından başarıyla yapılabilmektedir (Altın ve Kıvrak 2014).
Bütün engellilerin engel seviyesine ve engel grubuna uygun olarak yapabileceği bir spor branşı mevcuttur.
Engelli sporu rehabilitasyon ve sosyal entegrasyon için önemli bir araçtır (Haep 1995). Engelli sporunun en önemli amacı da bahsettiğimiz gibi rehabilitasyon ve sosyalizasyondur (Konar 2006).
Engelli bireylerde sporunun psikolojik açıdan en önemli hedefi ise; engelli bireylerin kendi durumlarını kabullenmelerini ve özgüven gibi birçok önemli özelliklerinin farkına varmalarını sağlamaktır (Ermert 1994, Schuchardt 2002, Strohkendl 1998).
8.PARALİMPİK
Paralimpik Oyunlar, çeşitli engelli gruplarından sporcuların katıldığı çok sporlu etkinliktir. Orjinalindeki "paralympic" kelimesi; İngilizce, engelli anlamına gelen"paralyzed" ve "olympic" kelimelerinin birleşmesinden meydana gelir. Yaz ve Kış Paralimpik Oyunları o dönemki Olimpiyatların hemen ardından yapılır. Tüm Paralimpik Oyunları Uluslararası Paralimpik Komitesi tarafından yönetilir (https://tr.wikipedia.org/wiki/Paralimpik_Oyunlar , 06.03.2022).
Paralimpik Oyunlar 1948'deki az sayıda II. Dünya Savaşı İngiliz eski askerlerinin toplanmasından 2008'de uluslararası ikinci büyük spor yarışması haline gelmiştir. Paralimpik atletlerle Olimpiyatlarda yarışan atletler aynı şartlarda mücadele etmelerine rağmen Paralimpik Oyunlarla Olimpiyat Oyunları arasında büyük bir bütçe farkı vardır. 1988 Seul Yaz Oyunları ve 1992 Albertville Kış Oyunlarından bu yana Paralimpik Oyunlar Olimpiyat Oyunları ile aynı tesislerde yapılmaktadır (https://tr.wikipedia.org/wiki/Paralimpik_Oyunlar , 06.03.2022).
8.1.Paralimpik Sporların Dünyadaki Gelişimi
Paralimpik Oyunlar ilk defa 1960 yılında Roma’da yapıldı. O dönemki ismi “Dünya Felçliler Oyunu’’ olarak organize edilmiştir. İlk Kış Paralimpik Oyunları ise 16 sene sonra 1976 yılında İsveç’te yapıldı (Paralympıcs 2004). İlk Paralimpik Kış Oyunları ise 1998 yılında bir Avrupa Ülkesi dışında Japonya’da yapılmıştır (Konar 2006).
8.2.Paralimpik Sporların Türkiye’deki Gelişimi
Türkiye Paralimpik Komitesi 2002 yılında kurulmuştur. Yine aynı tarihte IPC’ye üye olmuştur. Ülkemizi ilk defa 1992 Barcelona Olimpiyatlarında bir sporcu temsil etmiştir. 2000 Sidney Olimpiyatlarında da bir sporcu ile temsil edilmiştir (Altın ve Kıvrak 2014).
Türkiye’deki engelliler sporunun gelişimi daha kısa sürede olmuştur. Son 25
yıldaki kat edilen yol Dünya’daki gelişime paraleldir. Türkiye’de engelli insanların sportif yarışmaları ve organizasyonları Engelliler Spor Federasyonu tarafından organize edilip yürütülmektedir (GSGM 2019).
Türkiye 2004 yılı Atina Paralimpik Oyunlarına yedi sporcu ile atıcılık, halter, masa tenisi, yüzme ve atletizm branşında katılım sağlamıştır. Atıcılık branşındaki ilk altın madalyamızı Korhan YAMAÇ kazanmıştır.
2008 yılı Pekin Olimpiyatlarına ülkemizden sekizi kadın sekizi erkek olmak üzere toplam on altı sporcu katılmıştır ve okçuluk branşında Gizem GİRİŞMEN altın madalya kazanarak oyunlardaki ikinci altın madalyamızı almıştır. Pekin Olimpiyatlarında alınan bir altın ve bir bronz madalya daha sonraki Olimpiyatlar için engellilere örnek olmuştur. 2012 Londra Olimpiyatlarına ülkemizden 164 sporcu katılmış ve 1 altın, 5 gümüş, 4 bronz madalya olmak üzere toplam 10 madalya ülkemize kazandırılmıştır. Halter branşında ki ilk altın madalyayı 2012 Londra Olimpiyatlarında 40 kg da yarışan Nazmiye MURATLI 109 kg ile dünya ve Olimpiyat rekorunu kırarak ülkemize kazanmıştır (Altın ve Kıvrak 2014).
Her branşta katılım sağlayamadığımız paralimpik yaz olimpiyatlarında; eskrim, atletizm, atıcılık, tekerlekli sandalye basketbol, kürek, bowling, bisiklet, boccia, goalball, futbol, judo, halter, biatlon, okçuluk, tekerlekli sandalye tenis, tekerlekli sandalye rugby, voleybol (oturarak ve ayakta), yelken, yüzme, okçuluk, binicilik, tekerlekli sandalye ve dans branşları yer alırken kış oyunlarında ise alp kayağı, kuzey kayağı, masa tenisi, buz hokeyi, buz kızağı ve curling branşları bulunmaktadır (Altın ve Kıvrak 2014).
9.BEDENSEL ENGELLİLERDE SPOR
9.1.Engelli Sporu Tarihi
Engelli bireyler için sportif müsabakaların başlangıcı ilk defa 1945’te İngiltere’nin Aylesburg kentinde Stoke Mandeville Rehabilitasyon merkezinde Dr. Ludwig Guttmann tarafından II. Dünya Savaşı’nda şarapnel parçaları ile yaralanmış parapleji hastalarının rehabilitasyonu için sporun kullanılması olarak kabul edilmektedir. Akabinde bu etkinlik polo ve basketbol gibi takım sporlarına da taşınmıştır. Dr. Guttmann “Engellilerin spor etkinliklerinin İngiltere sınırlarının dışına çıkartılıp, uluslararası düzeye getirilmesini önermiştir. Bu oyunlara diğer ülkelerin katılımları sonrasında olimpiyatların yapıldığı şehirlerde yapılması kararlaştırılmış ve Paralimpik Oyunlar doğmuştur. 1960 yılındaki Roma Olimpiyat Oyunları ardından I. Paralimpik Oyunlar 21 ülkeden 400 sporcu ve 300 idarecinin katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Türkiye ise ilk kez bir sporcu ve iki idareciden oluşan bir kafile ile 85 ülkeden 4000 sporcu ve idarecinin katıldığı 1992 Barselona Olimpiyatları sonrası yapılan IX. Paralimpik Oyunlara katılmıştır (Osmanağaoğlu, 2016).
10. ENGELLİ SPORLARINDA KLASİFİKASYON (SINIFLANDIRMA)
Bu spor, üst göğüs çalışması disipliniyle yarışan sporcular yoluyla vücudun üst bölgesinin en üst seviyedeki gücünü temsil eder. Yarışçıların bar çubuğu göğüs bölgelerine doğru indirmeleri, hareketsiz bir şekilde göğüslerinin üstünde tutmaları ve daha sonra kol uzunluğunda yukarı doğru iterek orada kilitlenmiş dirseklerle tutmaları gerekir. Sporculara üç hamle hakkı verilir ve kazanan en fazla ağırlığı kaldırmış olan sporcu olur. Dünya Para Halteri, Uluslararası Paralimpik Komitesi’nin yönetimindedir ve merkezi Bonn, Almanya’da bulunan bu Komite Uluslararası bir Federasyon seviyesinde çalışır. Büyük yarışlar, her dört senede bir yapılan Paralimpik Oyunları, iki senede bir yapılan Dünya Şampiyonalarını, üç senede bir yapılan bölgesel Şampiyonaları ve yıllık gerçekleşen Dünya Kupası ile Grand Prix yarışlarını içermektedir.
Para Halterdeki her bir engel tipi için belirlenmiş minimum engel kriterleri için, Sınıflandırma Kuralları ve Düzenlemeleri kuruluna danışınız. Sekiz uygun engelden biri veya birkaçına sahip olan kadın ve erkek sporculara açık olan bu sporda, sporcular her bir cinsiyet için geçerli olan 10 farklı ağırlık kategorisine ayrılmış spor sınıflarından birinde yarışırlar. Tüm sporcuların, engelsiz halter sporunda yarışmalarına izin vermeyen, alt uzuvlarında veya kalçalarında bulunan bir engeli vardır. Örneğin, bilekte ve bilek üstünde bir veya çift ampütasyonu ya da diz eklemlerinde sertlik bulunan sporcular yarışmaya uygun olabilirler (Tmpk 2022).
10.1.Engelli haltere Uygun Engel Tipleri
Kas Gücünün Etkilenmesi
Eklem Hareket Açıklığının Etkilenmesi
Uzuv Noksanlığı
Bacak Uzunluğunda Farklılık
Boy Kısalığı
Hipertoni
Ataksia
Atetoz
11.BEDENSEL ENGELLİ SPOR BRANŞLARINDAN HALTER
Halter kelime karşılığı olarak ağırlık kaldırma demektir. Amaç Sporcuların kendi arasında en fazla ağırlığı kaldırmak için mücadele etmesidir. Bedensel Engelli Halterde (Powerlifting ) hareket tek 1 tanedir ve ismi bencpress dir. Bu hareket sporcunun var olan ölçüleri IPC ( Uluslararası Paralimpik Komitesi ) belirlenen ölçülerdir. Sporcu sehpa üzerine yatarak yukarıda askıda duran kiloyu yardımcılar vasıtasıyla kaldırarak kiloyu göğsüne kadar indirip, tekrar askı pozisyonuna getirmesi sonucu yapılan bir harekettir. IPC tarafından belirlenen ismi 'Powerlifting' dir. Halter (Powerlifting) bay ve bayan olarak yapılabilmektedir. Sporcular kendi kilosundaki rakipleri ile yarışırlar ve bunlara siklet denir.
Sikletler;
Erkekler: 49kg, 54kg, 59kg, 65kg, 72kg, 80kg, 88kg, 97kg, 107kg ve +107kg
Kadınlar: 41kg, 45kg, 50kg, 55kg, 61kg, 67kg, 73kg, 79kg, 86kg ve +86kg
Sporcular yarışmadan birkaç saat öncesinde tartılarak sikletleri belirlenir (TBESF 2006).
Bedensel engelliler halterde toplam 32 milli sporcumuz bulunmaktadır.
Ülkemizden bugüne kadar Paralimpik oyunlarına toplam 12 sporcu katılmış ve 2 altın, 1 gümüş ve 2 bronz olmak üzere toplamda 5 madalya kazanılmıştır. Sporcularımızdan Nazmiye Muratlı 2012 Londra olimpiyatları ve 2016 Rio olimpiyatlarında altın madalya kazanarak bu branşta ki ilk altın madalyalarımızı almıştır. 2012 Londra Olimpiyatlarında Çiğdem Dede gümüş madalya ve Özlem Becerikli bronz madalya alarak ülkemizi gururlandırmıştır. Son olarak 2020 Tokyo Olimpiyatlarında Besra Duman bronz madalya alarak olimpiyat 3. sü olmuştur.
KAYNAKLAR
Altun B, 2010. Bedensel Engellilerin Sportif Aktivitelere Katılımının Yaşam Kalitesi Üzerine Etkisinin Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Özay FH, 2019. Bedensel Engelli Sporcuların Toplumsal Hayata Katılımında Sporun Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Ermert, J, 1994. „Akzeptanz von Behinderung.“, Verlag Peter Lang, Frankfurt/Main, Bern, New York, Paris Wien
Haep H. 1995. Gesellschaftliche Rehabilitation durch Sport.“, In: Zeitschrift: No Limits!, Offizieller Organ Des Deutschen Behinderten-Sportverbandes (Hrsg.), Forum, Behindertensport, Verlag Behinderten-SportGmbH, Duisburg, 30-32.
http://www.tbesf.org.tr/branslar/halter/?catid=13&id=140
https://data.tuik.gov.tr/Search/Search?text=engelli&dil=1
Howe PD, 2008. The tail is wagging the dog: Body culture, classification and the Paralympic movement. Ethnography, 9(4), 499–517.
İbiş S, Gokdemir K, İri R, 2004. 12-14 yaş grubu futbol yaz okuluna katılan ve katılmayan cocukların bazı fiziksel ve fizyolojik parametrelerinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 12(1), 285-292.
Konar N, 2006. www.zb-sport.dshs-koeln.de/Dissertati nen/.../Nurettin-Konar.html 16.
Schuchardt E. 2002. Warum gerade ich Leben lernen in Krisen, 11. Auflage, Jubilaumsausgabe,
Vandenhoeck & Ruprecht, Gottingen.
Strohkendl H. 1998. Spiel, Sport und Bewegung fur Kinder und Jugendliche mit Spina bifida, In: ASbH –Ratgeber (Hrsg.): Uben - Fordern - Beraten, Bd. 6, Eigenverlag: ASbH Bundesverband, Arbeitsgemeinschaft Spina bifida und Hydrocephalus E.V. Dortmund, 104 – 111
Tatar ST, 2017. Spor Yapan Ve Yapmayan Bedensel Engellilerin Yaşam Doyumlarının Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Dumlupınar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kütahya.
http://www.tmpk.org.tr/paralimpik-sporlar/para-halter/
Ünsal B, 2019. Uluslararası 4. Enes Cup Tekerlekli Sandalye Erkek Badmintoncuların Maç Performansının Ve Vuruş Çeşitliliğinin Bölgelere Göre İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
Osmanoğlu T, 2016. Spor Yapan Engellilerin Sosyo-Demografik, Sosyo-Kültürel Ve Sosyal Kendilik Değerlerinin İncelenmesi. Yüksek lisans Tezi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Üniversitesi, İstanbul.
YORUMLAR